2021 in een notendop: van piek naar piek

De laatste uren van 2021 tikken weg. Scroll mee door een overzicht met de belangrijkste gebeurtenissen van opnieuw een zwaar jaar.

Januari

We eindigen het jaar met de booster, maar we begonnen het jaar óók met vaccinatie. Verzorgende IG Sanna Elkadiri wordt op 6 januari als eerste in Nederland gevaccineerd. Ze vertelt hier later over in V&VN Magazine. Ook Marita de Kleijne (voorzitter van V&VN Verzorgenden) en V&VN-bestuurslid Jaap Kappert zijn snel aan de beurt. “Stiekem best een emotioneel moment”, noemt Kappert het.

Bianca Buurman is op 14 januari door de Ledenraad benoemd tot nieuwe voorzitter van V&VN. Ze volgt interim-voorzitter Gerton Heyne op. In het eerste V&VN Magazine van 2021 leren we Buurman beter kennen. Haar belangrijkste missie: er voor zorgen dat onze beroepsgroep meer invloed krijgt op het beleid dat in de zorg wordt gemaakt. “Daar wordt de zorg zó veel beter van.”

Het dragen van FFP2-maskers is de norm in de zorg. Dat stelt V&VN, samen met vakbonden CNV en NU91. V&VN publiceert een leidraad met daarin de uitbreiding van het gebruik van FFP2-maskers. Eerder werd aan het RIVM gevraagd om de richtlijnen snel aan te passen. Bianca Buurman, de toen kersverse voorzitter van V&VN: “De Britse variant rukt op en is nieuw. (…) Het is cruciaal om nu het zekere voor het onzekere te nemen.” Kort na het publiceren van de leidraad, neemt de Tweede Kamer een motie aan waarin de regering wordt gevraagd te zorgen dat alle zorgverleners voortaan kunnen beschikken over FFP2-maskers.

Februari

Wanneer is de wijkverpleging aan de beur voor een prik? Hoewel collega’s uit het ziekenhuis en verpleeghuis worden gevaccineerd, blijven de uitnodigingen voor verzorgenden en verpleegkundigen in de wijk nog uit. V&VN roept minister Hugo de Jonge daarom op: stop met het constant aanpassen van de strategie en begin met de inenting van de wijkverpleging. Een dag later besluit het kabinet om daar snel mee te starten.

Van vier naar één. Op 9 februari ondertekenen V&VN Ambulancezorg, V&VN Intensive Care, V&VN Medium Care Verpleegkundigen en V&VN Militaire Verpleegkunde en Verzorging een samenwerkingsconvenant om in het nieuwe V&VN Cluster Acute Zorg samen te werken op de onderwerpen die hun binden.

Op 5 februari belooft het kabinet ook snel te starten met het vaccineren van de wijkverpleging. Eind februari is het eindelijk zover: de eerste verpleegkundigen en verzorgenden in de wijk zijn uitgenodigd. De eerste prikken worden op 8 maart gezet. “Er is kostbare tijd verloren gegaan,” zei V&VN-voorzitter Bianca Buurman. “Het is nu zaak om veel haast te maken. We kunnen ons niet veroorloven nog meer tijd te verliezen.”

Maart

Het preventief dragen van FFP2-maskers is voortaan de norm, stellen V&VN en vakbonden CNV en NU91 eind januari al. Maar hoe draag je een FFP2-masker? Wijkverpleegkundige Pauline Arts legt het uit in de video hieronder. Ook laat ze zien hoe het juist niet moet.

Intussen is corona nog steeds overal. De zorg loopt vast. We gaan richting code zwart, een zeer ernstige verstoring van de gezondheidszorg. Hoe bepaal je als zorgmedewerkers welke zorg je wel en niet verleent? Om je hiermee te helpen, maakt V&VN per zorgsector afwegingskaders voor de verzorgende en verpleegkundige praktijk.

Een bijzondere en belangrijke mijlpaal: voor het eerst treedt er een verzorgende toe tot het bestuur van V&VN. Fenny Steunenberg! Haar missie? “Als verzorgenden IG gaan we zélf over de ontwikkeling van ons beroep. Wij hebben invloed op het beeld en de positionering van verzorgenden. Niemand kan om ons heen, want we zijn een ongelooflijk grote groep professionals.” (11/12 maart)

Door de toenemende vergrijzing stapelen de uitdagingen zich op in de ouderenzorg. Twaalf organisaties (waaronder V&VN) die betrokken zijn bij de ouderenzorg hebben daarom een plan gemaakt waaraan een toekomstbestendige ouderenzorg moet voldoen. Het uitgangspunt: wat hebben ouderen nodig om goed te kunnen leven, met behoud van zorg en kwaliteit van leven? De voorwaarden voor verzorgenden en verpleegkundigen om goede zorg te kunnen verlenen zijn cruciaal.

April

Ziekenhuispersoneel met direct patiëntencontact krijgt versneld het Janssen-vaccin. Dat maakte het ministerie van VWS op 10 april bekend. Het besluit volgt op de oproep van V&VN, NVZ, NFU en FMS om de vaccinatieachterstand onder zorgprofessionals snel in te lopen[SvdW20] . Het is cruciaal dat ook in de andere zorgsectoren het prikken van zorgprofessionals meteen wordt hervat. V&VN-voorzitter Bianca Buurman: “Een groot deel van de zorgprofessionals is nog niet ingeënt. Het tempo moet écht omhoog.”

De situatie op de IC’s verslechtert snel. Als het zo doorgaat, stevenen we af op code zwart en kunnen nieuwe patiënten niet meer terecht op de IC. De situatie op IC’s is zeer zorgwekkend. V&VN-voorzitter Bianca Buurman: “Het gaat de verkeerde kant op. Volgende week maatregelen versoepelen is zéér onverstandig. Op de IC’s moeten alle zeilen worden bijgezet. IC-verpleegkundigen moeten snel extra worden ondersteund door zorgprofessionals van andere afdelingen.”

Er moet een nationaal herstelplan voor de zorg komen. Dat zeggen V&VN-voorzitter Bianca Buurman en FMS-voorzitter Peter Paul van Benthem in het AD. “Zorgmedewerkers moeten nu al heel lang meer doen dan ze eigenlijk kunnen. We hebben echt rust nodig, maar er komt juist meer werk aan.” V&VN en FMS roepen het ministerie, zorgverzekeraars en andere partijen in de zorg op om zich aan te sluiten.

Mei

Evelyn Finnema begint op 1 mei als Chief Nursing Officer (CNO) van het ministerie van VWS, als opvolger van Bianca Buurman. De hoogleraar verplegingswetenschap en onderwijs (UMCG) noemt het ‘eervol en uitdagend’ om de komende jaren het geluid van de verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten te laten horen: “We hebben ons als beroepsgroep duidelijk en onmiskenbaar gemanifesteerd als onmisbaar.”

De Sociaal Economische Raad (SER) publiceert – op de Dag van de Verpleging - het rapport ‘Aan de slag voor de zorg’. Daarin wordt gepleit voor meer professionele ruimte, meer geld voor extra salarisverhoging en minder politieke bemoeizucht. Het kabinet had om het advies gevraagd omdat de personeelstekorten in de zorg steeds grotere problemen geven. Wat door de gevolgen van de coronapandemie extra duidelijk is geworden.

Op de Werelddag zonder tabak, 31 mei, lanceert V&VN de visie ‘Roken? Onze zorg!’ Elk jaar sterven in Nederland duizenden rokers aan een door roken veroorzaakte ziekte. Verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten kunnen een rol vervullen in preventie, advisering en behandeling van tabaksverslaving. “Het is nu aan zorgorganisaties om hier beleid op te maken. Dat is nodig, want nog niet alle professionals gaan het gesprek over roken aan met hun cliënten of patiënt.”

Juni

Samen met Zorgverzekeraars Nederland (ZN) lanceert V&VN Transferverpleegkundigen een stappenplan waarmee de transfer van ziekenhuis naar thuis- of verpleeghuiszorg en andersom soepeler kan lopen. Uit meldingen bij het ministerie van VWS blijkt dat dit proces vaak moeilijk is of lang duurt.

Na vijftien intensieve coronamaanden kampt een meerderheid van verpleegkundigen, verzorgenden en artsen met een opeenstapeling van fysieke en mentale klachten. Zorgprofessionals zijn moe, hebben angstgevoelens, piekeren veel en hebben last van slaapproblemen. Bij meer dan de helft gaat het om een combinatie van klachten. Dat blijkt uit een peiling van beroepsverenigingen V&VN en de Federatie Medisch Specialisten, ingevuld door ruim zevenduizend zorgprofessionals.

Tijdens een bezoek van koningin Máxima aan het Utrechts Universitair Medisch Centrum staat ook een gesprek gepland met zorgprofessionals, waar ook IC-verpleegkundige Rowan Marijnissen aanschuift. De voorzitter van V&VN IC laat weten dat je voor de inhaalzorg uitgeruste zorgprofessionals nodig hebt. “We hebben in zware omstandigheden geleverd, maar nu is herstel van levensbelang.”

Juli

Tv-programma Pointer toont aan dat de investering van 443 miljoen euro voor het programma ‘Werken in de zorg’ niet heeft geleid tot de gewenste toename van het personeel. Waar minister De Jonge het personeelstekort wilde terugbrengen naar nul, geeft CBS de harde werkelijkheid: de zorg kampt met een tekort van 70.000 FTE. Onder meer verzorgende IG en V&VN-bestuurslid Fenny Steunenberg laat de journalisten zien wat de gevolgen daar van zijn.

Leden van V&VN zijn niet te spreken over de versoepeling in het coronabeleid die door het kabinet worden doorgevoerd. Uit een flitspoll onder bijna 3.500 leden blijkt dat 67% van de ondervraagden vindt dat het kabinet te voorbarig is met de versoepelingen en dat die dus moeten worden teruggedraaid.

In Den Haag gaat het gruwelijk mis. Bij zorggroep Parnassia valt een cliënt een bewaker en een psychiater aan. Beiden raken ernstig gewond en de bewaker overlijdt. Ronald Touw, verpleegkundig specialist en voorzitter van de V&VN vakcommissie GGZ werkt bij Parnassia en kent de slachtoffers persoonlijk. “Veiligheid is de basis voor het samenzijn en de samenwerking tussen cliënten en collega’s. Het is pijnlijk dat we juist op dit punt in het hart zijn geraakt.”

Augustus

Verpleegkundigen en verzorgenden zoeken het liefst samen met de patiënt of cliënt naar de behandeling of de zorg die het beste bij hem of haar past. Maar ‘samen beslissen’ blijkt lang niet altijd eenvoudig. Uit een onderzoek onder 1.400 zorgprofessionals blijkt dat 60% soms moeite heeft met samen beslissen. Vaak worden problemen of misverstanden veroorzaakt door naasten of familie, die niet altijd op een lijn zitten met de patiënt of cliënt of onderling.

Rowan Marijnissen laat, als voorzitter van de V&VN-afdeling IC, aan de NOS weten dat ze zich zorgen maakt om de hoge uitstroom onder IC-verpleegkundigen. Maar ze toont ook begrip voor de afzwaaiers: “De werkdruk is enorm, fysiek én mentaal. En daar staat te weinig tegenover. Het blijft druk. We komen niet op adem. Dus ik houd mijn hart vast. Wat als het virus weer toeslaat? We zitten nu al echt aan de grens van wat we aan kunnen.”

In een opiniestuk in de Telegraaf pleit V&VN-voorzitter Bianca Buurman voor investeringen in verpleegkundigen en verzorgenden. “In de zorg is sprake van een permanente crisis. Met te weinig collega’s zorg moeten bieden aan steeds meer en steeds zwaardere patiënten. Bij ongewijzigd beleid zullen Nederlanders de gevolgen daarvan steeds harder gaan voelen: met kariger zorg en langere wachtlijsten. Daarom moet het kabinet nú investeren in verpleegkundigen en verzorgenden.” 

September

Als het demissionaire kabinet de crisis in de zorg wil bezweren, moet het stoppen met het doorschuiven van beslissingen en op Prinsjesdag forse investeringen voor de sector aankondigen. Die oproep doet V&VN samen met werkgevers, vakbonden en andere beroepsverenigingen in een brandbrief in de Volkskrant: “Dit is het moment om het gat te dichten. Zet de maatschappelijke waardering om in substantiële investeringen.”

De één knapt na een coronabesmetting weer helemaal op, de ander blijft last houden van klachten. Long covid. Verpleegkundige Raymond (30) kan erover meepraten en doet zijn verhaal.

De wijkverpleegkundigen binnen V&VN gaan vanaf 1 januari 2022 samen verder met het Nederlands Wijkverpleegkundig Genootschap (NWG). Dan gaat de zelfstandige afdeling V&VN Wijkverpleegkundigen van start, versterkt met de NWG-collega’s. Voorzitter Rieke van de Wetering: “We hebben elkaar nodig om samen een krachtig geluid te laten horen. Doe mee en word lid!”

V&VN vindt de 675 miljoen euro extra voor salarissen voor verpleegkundigen en verzorgenden niet meer dan een bescheiden correctie van de loonachterstand. Het extra geld volgt op de brandbrief van V&VN en andere organisaties in aanloop naar Prinsjesdag. “Het is bemoedigend. Maar premier Rutte snapt vast wel dat er veel meer nodig is”, zegt V&VN-voorzitter Bianca Buurman.

Oktober

Cliënten die in afwachting van hun uitgestelde operatie achteruitgaan. En dus nóg meer zorg nodig hebben van de wijkverpleegkundigen of -verzorgenden die ze helpen. Ziekenhuizen die hun patiënten niet kwijt kunnen omdat er in ‘de wijk’ geen plek voor ze is. “Patiënten krijgen niet altijd meer de zorg die ze nodig hebben”, zegt V&VN-voorzitter Bianca Buurman in het Algemeen Dagblad. De krant besteedt ruim aandacht aan het zorginfarct in de wijkverpleging.

Terwijl de druk op de zorg steeds verder oploopt, vraagt minister Hugo de Jonge van VWS aan het Landelijk Netwerk Acute Zorg om het aantal IC-bedden te verhogen naar boven de 1350. “Doe geen onrealistische uitspraken over opschaling. Verlícht de druk juist,” zegt Bianca Buurman. “Kijk naar het héle zorgsysteem. Durf versoepelingen terug te draaien en reguliere zorg deels af te schalen. Woon de zorg niet verder uit.” 

In media is vrijwel dagelijks aandacht voor de situatie op de IC’s. Rowan Marijnissen, voorzitter van V&VN IC, vertelt over de oplopende werkdruk in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg: “Er wáren al te weinig verpleegkundigen en dat is nog steeds zo. Tot 15% zit ziek thuis. Ik hoop dat het kabinet maatregelen durft te nemen om het aantal besmettingen af te remmen. We zorgen nu voor meer patiënten dan we eigenlijk aankunnen.”

November

V&VN vraagt het kabinet om stevige maatregelen om de zorg overeind te houden en om de verdere verspreiding van covid-19 in te dammen. Stop eindelijk met treuzelen met de boostervaccinatie en bied die deze maand al aan zorgprofessionals. Bianca Buurman, voorzitter van V&VN: “Het zorginfarct is realiteit; opnieuw dreigt een gitzwart scenario.”

Het eerste wetenschappelijke onderzoek naar de positie van verzorgenden IG verschijnt. De conclusie: “Er is werk aan de winkel!” Verzorgenden IG voelen zich onvoldoende gezien en gehoord door management en leidinggevenden. De vertegenwoordiging in Verpleegkundige Adviesraden houdt niet over. Er is te weinig ruimte om je verder te ontwikkelen. Marita de Kleijne, voorzitter van V&VN Verzorgenden: “Laat dit een wake up call zijn voor werkgevers. Investeer in verzorgenden IG. Anders mis je de boot.”

Scheldpartijen. Duwen, trekken, intimideren. Na het zoveelste incident waarin ambulanceverpleegkundigen worden belaagd, trekt Jan Hoefnagel van V&VN Ambulancezorg aan de bel in de Telegraaf en schuift aan bij Op1, Goedemorgen Nederland en Beau. [JM46] Jan en zijn collega’s zijn alle intimidatie en geweld helemaal spuugzat: “Alleen de grote incidenten halen de media, maar het zijn er veel meer. Dat gedrag kan niet en accepteren we niet. Doe normaal.”

De vraag naar zorg thuis neemt razendsnel toe. Tegelijkertijd vallen veel zorgverleners uit door ziekte en quarantaine. Daardoor kunnen de huisartsenzorg en de wijkverpleging niet meer de zorg bieden die patiënten en cliënten gewend zijn. Dat maken de Landelijke Huisartsen Vereniging, Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland en ActiZ bekend.

December

Minister De Jonge gaat op werkbezoek naar het ETZ-ziekenhuis in Tilburg. IC-verpleegkundige Rowan Marijnissen: “We hebben hem laten zien dat het zo niet langer gaat. Niet op de IC’s, niet in de ziekenhuizen en ook niet in de rest van de zorg. Overal loopt het vast. Zijn de maatregelen van de regering voldoende? Nee, in de verste verte niet. Op deze manier is het voor iedereen een lijdensweg.”

De druk op de wijkverpleging blijft toenemen. Door de stijgende coronabesmettingen, het langer thuisblijven van cliënten en personeelstekorten staan verpleegkundigen en verzorgenden in de wijk voor een flinke opdracht. Casemanager dementie Gerben in een videoboodschap samen met collega’s uit de wijk: "Ik zie de komende weken heel erg zorgelijk in."

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Tuchtcolleges zullen de zware omstandigheden waaronder nu zorg moet worden verleend, meewegen bij de beoordeling van klachten. Zij stellen dat vanwege de toenemende druk op de zorg door corona, zorgprofessionals en zorgbestuurders af mogen wijken van de normale beroepsnormen. V&VN had hier samen met artsenfederatie KNMG om gevraagd.

Na het applaus de dreun. Het coalitieakkoord maakt werken in de zorg niet aantrekkelijker. En biedt dus geen oplossing voor de grootste uitdaging in de zorg, het groeiende tekort aan verpleegkundigen en verzorgenden. VVD, D66, CDA en ChristenUnie willen werken in de zorg aantrekkelijker maken, maar trekken er geen extra geld voor uit. Bianca Buurman: “Elk gevoel van urgentie lijkt te ontbreken.” Nog geen week later gaat Nederland in een harde lockdown.