Ethiek voor verpleegkundigen vanuit de 7 rollen

'Interessant voor alle zorgprofessionals'

“Het goeie aan dit boek is dat het voor alle zorgprofessionals geschikt is,” zegt Andrea Steger, adviseur ethiek bij V&VN. “Iedereen kan ermee aan de gang.” Het boek geeft veel handvaten om ethiek in de dagelijkse praktijk te herkennen en toe te passen. Het leest soepel en is goed te gebruiken binnen teams en individueel, al is het vooral bedoeld als lesboek.

Herkenbare voorbeelden

In elk hoofdstuk staan voorbeelden die rechtstreeks uit de praktijk komen en die vragen om morele afwegingen van elke individuele verpleegkundige. We kennen natuurlijk de ethische dilemma’s in de relatie tussen zorgverlener en zorgvrager. Neem het dilemma tussen gezondheidsbevordering en de keuzevrijheid van de patiënt. Dus: breng je iemand met een CVA in je rol als gezondheidsbevorderaar toch naar de rokersruimte? En is er dan ruimte om jouw visie op gezondheid te geven zonder te betuttelen? Het advies van Bart Cusveller voor dit soort situaties is nudging: met kleine, goed onderbouwde ‘duwtjes’ zoveel mogelijk informeren – preventiebeleid – zonder de autonomie van de zorgvrager te negeren.

Daarnaast zijn er ook zaken in de organisatie die morele afwegingen vragen. Denk aan gemopper en geklaag op de afdeling of ‘wij-zij-denken’ in de organisatie. Ook kan het zijn dat er verdeeldheid is over een thema als voltooid leven. In zo’n geval is een moreel beraad een uitkomst. Cusveller legt stapsgewijs uit onder welke voorwaarden en omstandigheden (en ook hóe) je een moreel beraad of ethisch overleg kunt organiseren.

Ethische ladder

Het boek maakt goed duidelijk (ook praktisch) dat je er niet alleen voor staat bij ethische kwesties en dilemma’s. "Ethiek in de zorgverlening begint bij de koffie", schrijft Cusveller. Je loopt tegen een issue aan (bijvoorbeeld of je van een protocol had moeten afwijken omdat de patiënt/cliënt angstig is) en vraagt aan je collega: "Heb jij dat nou ook?" Is het inderdaad geen incident, maar een bestaand issue, dan zijn de logische vervolgstappen (afhankelijk van omvang en impact): overdracht en rapportage, teamoverleg en eventueel afdeling-overstijgend overleg of VAR. Aan het eind van deze ‘ethische ladder’ zoals het boek het noemt, kom je de ethische commissie van de zorginstelling tegen. En sommige kwesties zijn het zeker waard om daar te bespreken. In hun rol als kenniswerker, hebben verpleegkundigen invloed op de bestuurlijke keuzes, schrijft Bart Cusveller. Vanzelfsprekend staat ethisch overleg niet los van cultuur, beleid en identiteit van de instelling waar je werkt. Daar kun je invloed op uitoefenen door overleg te organiseren.

Oefenen met collega's of medestudenten

Elk hoofdstuk in ‘Ethiek voor verpleegkundigen’ begint met concrete oefeningen die je kunt doen met collega’s (bij een training bijvoorbeeld) of medestudenten. Van het bij elkaar aan- en uittrekken van de schoenen (ervaren, wat zeg je erbij, hoe komt dat over) tot het hanteren van het ‘groene potlood’ in plaats van het rode (positieve feedback in plaats van correcties).

Vanaf begin 2020 kun je reageren op berichten via het nieuwe verenigingsplatform van V&VN. Wil je nu al een reactie kwijt? Praat mee op social media.