‘Gesprekken over seksualiteit moeten uit de taboesfeer komen’

Ziekte heeft vrijwel altijd invloed op de seksuele gezondheid van cliënten. Hoe kunnen verzorgenden en verpleegkundigen hier goed mee omgaan? De nieuwe richtlijn Veranderende seksuele gezondheid biedt handvatten om hierover het gesprek aan te gaan met cliënten. Annemarie Verwoerd is verpleegkundig specialist in de ouderenzorg: ‘Als je door de schaamte heen weet te prikken, kun je cliënten enorm helpen.’

“Mensen denken bij seksualiteit vaak alleen aan seks, maar seksualiteit is veel breder dan dat. Het betekent ook intimiteit, een goed zelfbeeld, liefde en genegenheid." Volgens Annemarie moeten verzorgenden en verpleegkundigen zich goed realiseren dat veel kan veranderen op deze gebieden als cliënten ziek worden. “Het zelfbeeld kan veranderen. Sommigen zijn bang dat hun partner door de ziekte anders naar hen kijkt, maar ook vermoeidheid en medicatiegebruik kan een rol spelen.”

Een tijd terug had Annemarie een opnamegesprek met een oudere mevrouw. Ze kwam wonen in het verpleeghuis en haar man bleef thuis. “Ze waren helemaal in elkaar verstrengeld. Ze vertelden mij dat ze zo van knuffelen hielden en graag dicht bij elkaar waren. Ze vroeg of dat nu nog wel kon als zij naar het verpleeghuis verhuisde. Ik kon ze gelijk geruststellen: Natuurlijk kan dat!” Annemarie bespreekt vervolgens de mogelijkheden met de cliënten, maar niet alle cliënten willen open over seksualiteit praten. “Als mensen er niet over willen praten is dat ook goed. Maar de optie moet er wel zijn.”

De richtlijn bevat gesprekskaarten voor verzorgenden en verpleegkundigen. Hierin is te vinden hoe je een gesprek over seksuele gezondheid kunt beginnen, voeren en hoe je kunt doorverwijzen als dit nodig is. De richtlijn bevat ook een overzicht van verschillende aandoeningen en welke seksuele veranderingen daarbij kunnen horen. Daarnaast vind je ook informatie over grensoverschrijdend gedrag, alle vormen van seksualiteit én hoe je daarover kunt praten.

Uit de taboesfeer

“Ik hoorde laatst dat een verzorgende een cliënt met dementie masturberend op de gang vond, hij had totaal niet door wat er aan de hand was. Sommige mensen doen hier lacherig over, maar er zit zoveel leed achter. Deze onderwerpen moeten uit de taboesfeer komen.” Als cliënten weten dat seksualiteit een normaal gespreksonderwerp is, zullen ze sneller over dit onderwerp willen praten, hoopt Annemarie. “Als je door de schaamte heen weet te prikken kun je cliënten enorm helpen. Alleen praten over seksualiteit lucht vaak al op.”

Niet alle verzorgenden en verpleegkundigen vinden het even makkelijk om het gesprek hierover aan te gaan. “Het is de taak van verzorgenden en verpleegkundigen om zorgen rond seksualiteit bij cliënten te signaleren en te bespreken. Wij staan heel dicht bij de patiënt en kunnen de nodige signalen oppikken en actie ondernemen. Misschien is er niet in elke organisatie aandacht voor dit onderwerp, maar ik hoop dat dit verandert en dat de richtlijn daarbij kan helpen.”