Aangemoedigd door een 85-jarig diploma aan de muur

Hans is gepensioneerd en freelanceredacteur bij de plaatselijke krant. Zo nu en dan schrijft hij een stukje over ons werk. Vandaag is hij gekomen om over onze preventiewerkwijze te schrijven. Hij heeft een aandenken aan zijn moeder meegenomen. “Zij was wijkzuster, net als jij.” 

Hans had al een keer gezegd dat zijn moeder ook wijkverpleegkundige is geweest en nu zie ik dat hij iets uit zijn binnenzak haalt. Hij schuift mij een haast perkamentachtig papier toe waarop in sierlijke letters ‘Diploma Wijkverpleegster’ staat geschreven.

Het diploma is behaald in 1939 ‘wegens deelname met ijver en goed gevolg aan den aanvullingscursus voor Wijkverpleegster te Utrecht’. Dan vertelt Hans over zijn moeder, die halverwege de vorige eeuw wijkzuster was in de Amsterdamse wijk de Jordaan. Het was in een tijd dat tuberculose (tbc) volop heerste.

Zijn moeder kende de Jordaan goed. Ze bezocht de bewoners thuis om ze met raad en daad bij te staan, onder meer in het voorkomen en behandelen van tbc. De ’tantes en omes’, zoals de volwassenen in de Jordaan toen steevast werden genoemd, vormden een hechte gemeenschap. Ze leken elkaar haast allemaal te kennen. Lief en leed werd gedeeld. Hans’ moeder wist via de buurtbewoners de adressen te achterhalen waar haar zorg nodig was. “Ze had zich van schoonmaakster in een gesticht opgewerkt tot wijkzuster en daar ben ik best trots op”, zegt Hans.

We kregen autonomie terug

Ik begrijp zijn trots. Want zijn moeder leefde in een tijd waarin de vrouwenemancipatie nog in de kinderschoenen stond. De Wet handelingsonbekwaamheid werd in Nederland afgeschaft in 1956. Pas toen mochten gehuwde vrouwen buitenshuis werken en zelfstandig een bankrekening openen, zonder dat zij hiervoor toestemming nodig hadden van hun man. En in díe tijd voerde zijn moeder haar wijkverpleegkundig beroep uit met kracht, trots en voldoening.

Wat kan er in ruim een halve eeuw veel veranderen. Werk en een eigen bankrekening waarvoor toestemming nodig is van je man? Onvoorstelbaar. Vrouwen en mannen werken in de wijk op basis van gelijkwaardigheid. Maar ondertussen hebben we de inhoud van ons vak laten verschralen. Eerst door de splitsing met de preventieve (jeugd)zorg en vervolgens door een (te) ver doorgevoerde functiedifferentiatie.

Hierdoor kwamen we steeds verder bij ‘het bed’ vandaan te staan en werd onze inzet beperkt tot verpleegkundige handelingen. Gelukkig is in 2015 weer een eerste stap in de goede richting gezet: we kregen de autonomie terug over de indicatiestelling voor de individuele cliënt.

Sleutel tot gezonder leven

Maar de individuele cliënt is zoveel méér: vader of moeder, zoon of dochter, partner, buurtgenoot, werknemer, vriend of vriendin. Al die verschillende rollen zijn van invloed op de kwaliteit van de gezondheidsbeleving. En juist dáár, in de directe leefomgeving van de cliënt, hoort de expertise te liggen van de wijkverpleegkundige, die als gezondheidsbevorderaar immers precies voor dit aspect van het werk heeft gekozen. Oftewel, voor ”den aanvullingscursus voor Wijkverpleegster”.

Terwijl ik dit allemaal zit te schrijven, kijk ik op van mijn laptop en zie ik aan de muur tegenover mijn bureau een ingelijst document hangen. Journalist Hans heeft het cadeau gegeven, als aandenken aan zijn moeder: het ‘Diploma Wijkverpleegster’. Dit diploma voelt als een aanmoediging: ga door! Met het risico voor gek te worden versleten, blijf ik geloven in de kracht van de wijk. Want dáár ligt de sleutel tot een gezonder leven.

Opeens word ik overvallen door een gevoel van trots op mijn beroep.