Moeilijke keuzes in de verpleeghuiszorg: samen beslissen of niet?

Verplichte quarantaine en uitval van medewerkers: de coronacrisis zorgt voor extra druk in de verpleeghuiszorg. Organisaties moeten hierdoor keuzes maken in de reguliere zorg. De nieuwe handreiking adviseert de raad van bestuur om dit in overleg met zorgverleners, cliënten en naasten te beslissen. Maar: gebeurt dat ook? We vroegen het verzorgende IG Marielle Verstegen (56) en kwaliteitsverpleegkundige Joliza Struik (27).

Met welke moeilijke keuzes heb jij te maken gehad?

Joliza: “In de zomerperiode was het personeelstekort dramatisch. Dat was voor de crisis al zo, maar corona was de druppel. Medewerkers met coronaklachten, verplichte thuisquarantaine. En collega’s waren op vakantie. Verder misten we onze vrijwilligers die ook niet mochten komen door corona. Dat zijn er honderd! Zij draaien de halve locatie met alle activiteiten.

Toen werd het ingewikkeld. Kun je iemand vandaag wel douchen? Is er tijd om een stukje te lopen? Het antwoord was vaak nee en dan kun je niet anders dan afschalen. De zorg werd primair: je kon iemand uit bed halen en eten en drinken geven. Dat voelde niet goed. Dus vroegen we medewerkers na een paar dagen quarantaine soms toch al om te werken. Een noodscenario.”

Marielle: “In de eerste golf waren er veel coronabesmettingen. Medewerkers uit ons team werkten daarom op de cohortafdeling. Op de ‘schone’ afdelingen, waar ik werkte, was daardoor een tekort. Voor ons betekende dat bijvoorbeeld een afschaling in welzijnsactiviteiten en minder tijd voor persoonlijke aandacht. Ik zag bewoners verpieteren.

Verder werd een positief geteste medewerker ook gevraagd om te werken. Met als argument dat iemand zonder klachten niemand kan besmetten. Dat vond ik vreemd. En de medewerker zelf ook. Het zorgde voor angst: wat als ik straks bewoners besmet? Of collega’s?”

Wat deed dat met jou en met je team?

Joliza: “Het voelde als falen. Voor de bewoners en je collega’s. Er was paniek over openstaande diensten. Het missen van handen aan het bed, waardoor je je werk niet goed kunt doen. Dat was niet goed voor de sfeer. Maar wat moesten we dan? Collega’s die al zo ontzettend moe waren, terughalen van vakantie? Dat kon ook niet.”

Marielle: “Ik vond het verschrikkelijk. Bewoners zien vereenzamen maakte me heel verdrietig. Ik heb twee ouderen zien sterven, naar mijn idee door eenzaamheid. Bewoners die door de crisis moederziel alleen op hun kamer zaten en snakten naar hun echtgenoten. Daar huilden we als personeel om.”

Was jij betrokken bij de beslissingen?

Joliza: “In de eerste golf was daar geen tijd voor. Er werd een corona-taskforce opgericht met een groep mensen uit het management. Na de drukte van de eerste golf veranderde dit. Er kwam wekelijks overleg met de manager en ik werd de schakel tussen de werkvloer en manager. Elke dag liep ik de afdelingen op. Dan vroeg ik verzorgenden en verpleegkundigen: hoe gaat het met je? Wat heb je nodig om goed te kunnen werken? En hoe denk jij over de bezoekregeling?

Die omschakeling was best even wennen voor het personeel. Moet ik mijn mening geven? Jullie zijn toch de experts? Beslis zelf maar! Maar juist onze zorgmedewerkers zijn die experts, omdat ze bewoners het beste kennen. Wij ondersteunen alleen. Na een paar weken kwam er steeds meer dialoog en werden er ook vragen teruggesteld: hoe is het eigenlijk met jou? Die omslag verbeterde de werksfeer.”

Marielle: “Nee, ik ben nergens bij betrokken geweest. In de eerste golf was daar ook geen tijd voor, begrijp ik nu. Er moest snel gehandeld worden en er werd een coronateam opgesteld met daarin het management, specialisten ouderenzorg en verpleegkundigen. Er werd op de werkvloer wel naar je mening gevraagd, maar dan was de beslissing al gemaakt. Dat vond ik jammer, want wij als verzorgenden weten wat de bewoners nodig hebben.”

Voor welke ethische dilemma’s kom je te staan?

Joliza: “Zonder handen aan het bed, kun je geen nieuwe patiënten opnemen. Daarom was er, met pijn in ons hart, een opnamestop in de zomer. Dat vond ik moeilijk: weten dat er patiënten thuis dringend zorg nodig hebben. In ons team spraken we daar veel over. Met de manager, verpleegkundigen, helpenden en verzorgenden. Wat zijn de gevolgen als we nieuwe patiënten aannemen? Moesten we dan zelf nog harder werken? Of haalden we mensen terug van vakantie? Onmogelijk. De pijnlijke conclusie was: het kón niet.”

Marielle: “Het is soms een dilemma om een bewoner met dementie te moeten laten testen op corona. Als we een bewoner testen moet hij tot de uitslag in quarantaine. Maar hoe leg je corona uit aan iemand die over een half uur alles weer vergeet? En negen van de tien bewoners begrijpen niet als je volledig ingepakt in PBM de kamer binnenkomt. “”Waarom zie jij er zo uit? Heb ik een enge ziekte? Ga ik dood?”” En een uur later begint het riedeltje opnieuw, of lopen ze de gang alweer op. Het brengt ontzettend veel onrust met zich mee.” 

Heb je ruimte om samen met cliënten en familie keuzes te maken?

Joliza: “Niet echt. Sommige familieleden hebben een geromantiseerd beeld bij een verpleeghuis en verwachten dat er met een zak geld 24/7 voor vader of moeder wordt gezorgd. Ook tijdens een crisis, merkte ik. Er was vooral onbegrip bij familieleden van de somatiek afdeling. Zij zijn nog wilsbekwaam en op sommige keuzes, zoals de bezoekregeling, hebben we veel boze telefoontjes gehad. Heel begrijpelijk, want ze misten hun familie. Dan ga je met elkaar in gesprek, maar dat is niet makkelijk. Een luisterend oor bieden is het enige wat je kunt doen.”

Marielle: “Tijdens de eerste golf was er weinig tijd voor. De familie ontving bijvoorbeeld alleen een brief over het bezoekersverbod. Dat vond ik lastig, want er kwam veel emotie bij die beslissing kijken. Maar er was geen tijd. Gelukkig is die er nu wel. We bellen bijvoorbeeld altijd met de mantelzorger als iemand coronaklachten heeft. Wij adviseren dan om te testen, maar zij beslissen.”

Welke tips heb je?

Joliza: “Het grote probleem ligt bij het personeelstekort en de vergrijzing in ons vak. Pak dat aan! Iedereen werkt zó hard, maar we zijn geen machine. We blijven afschalen in de toekomst als er niks verandert. Maak de zorg weer aantrekkelijk.”

Marielle: “Betrek de verzorgenden erbij. Wij zien de bewoners dagelijks en kennen ze het best. Dus in een coronateam hóórt een verzorgende. En misschien wel meer dan één. Luister naar elkaar en doe er iets mee. Samen moeten we het doen.”