Psychiatrische problematiek in het ziekenhuis 2

Achter de fanfare aan

Verpleegkundige Barbara beleefde een nachtdienst from hell in het ziekenhuis toen de situatie met een onrustige en agressieve patiënt escaleerde. Ze maakt zich zorgen over de toename van patiënten met psychiatrische problematiek op somatische afdelingen. Barbara deelde die zorgen op social media en kreeg veel steun. Berno van Meijel, lector en bijzonder hoogleraar GGZ-verpleegkunde, reageert op haar ervaring.

“Een indrukwekkende casus. Ik lees hem een paar keer door en probeer mij te verplaatsen in de hectiek en de gevoelens van machteloosheid die door een dergelijke situatie worden opgeroepen. En mij wordt gevraagd er iets van te vinden. Dat is enigszins lastig. Ik sta aan de kantlijn en dan is oordelen moeilijk. De beste stuurlui staan vaak aan wal. En ik ben er zo een. Ik lees en het roept veel bij me op. Ik probeer niet te oordelen, wel om te beschouwen. Ik weet niet zo veel, maar draag graag bij aan de discussie. Dus daar gaan we dan!

Grote waardering

Wellicht klinkt het iets betuttelend vanaf deze zijlijn, maar ik heb grote waardering voor Barbara en haar collega. De casusbeschrijving geeft uitdrukking aan een grote betrokkenheid bij de patiënt in kwestie en medepatiënten. Met de vele jaren ervaring die zij hebben trekken zij alles uit de kast om de situatie hanteerbaar te krijgen. Maar het lukt niet! Logisch, is mijn eerste reactie. Dit valt gewoon niet te managen op een reguliere verpleegafdeling in een algemeen ziekenhuis. Althans, niet langdurig. Er zijn pogingen gedaan met medicatie en intensieve begeleiding, echter zonder voldoende resultaat. Zeker in de nachtelijke uren. Het ontregelde gedrag werd er niet minder door en de problemen en belasting op de afdeling stapelden zich op. Het ging ten koste van de patiënt die niet effectief werd behandeld voor zijn psychische en gedragsproblemen. En er waren reële risico’s, bijvoorbeeld door de verhoogde kans op vallen. Het ging ook ten koste van de medepatiënten die angstig werden en hun rust niet konden vinden, terwijl zij ook herstellende waren. En het ging ten koste van het personeel, vooral in de nachtdienst bij een lage bezettingsgraad. Op alle gebieden alarm dus, zou je zeggen.

Complex beeld

‘Psychiatrie ziet er geen psychiatrie in’, lees ik in de casus. Ik wel! Het is meer dan bekend dat niet-aangeboren hersenletsel direct of indirect - mede afhankelijk van het aangedane deel van de hersenen - gepaard gaat met psychiatrische en/of gedragsproblematiek. Daarnaast lees ik dat er sprake is van een delier. Het delirium is in het DSM-classificatiesysteem is aparte diagnostische categorie. Idem dito geldt dit voor de post-traumatische stress-stoornis (PTSS). Dus met mijn timmermansoog zie ik dat sprake lijkt te zijn van een complex beeld van somatische, psychische en gedragsproblematiek, dat mogelijk wordt versterkt door de specifieke context waarin de patiënt verblijft, namelijk een ziekenhuisomgeving die vreemd voor hem is en die de staat van verwarring verder kan versterken. Er lijkt dus zeker een indicatie te bestaan voor nadere diagnostiek.

Hokjesdenken

Als bescheiden toeschouwer verbaas ik mij over het ogenschijnlijke gebrek aan gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Ik lees indirect: ‘Het past niet in mijn hokje, dus het is niet mijn verantwoordelijkheid’. Of ben ik nu te streng? En ik denk: als een patiënt met een dergelijk complex beeld van somatische en psychische aandoeningen de boel op stelten zet, dan is er alle reden om er vanuit een integraal perspectief van somatiek en psychiatrie goed naar te kijken. Uit de casus wordt niet duidelijk dat daar substantiële inspanningen in zijn verricht.

Integratie van soma en psyche

Er gaan de laatste tijd veel stemmen op voor een dergelijke integrale benadering: de psychiatrie zou meer oog moeten hebben voor somatische problematiek van psychiatrische patiënten; de somatiek zou meer oog moeten hebben voor de psychische of psychiatrische problematiek van patiënten met primair een somatische aandoening. Integratie van soma en psyche dus. Niet het een of het ander. Het kan voor ons als professionals soms zo aantrekkelijk overzichtelijk lijken, die scheidslijn tussen soma en psyche. En dan kun je wellicht te snel beslissen dat ‘er geen psychiatrie in zit’. Het risico is dat je als collectief van betrokken professionals te lang achter de fanfare aan blijft lopen. De problematiek duurt voort, wordt dan erger, escaleert tot een kritisch punt, er wordt gefixeerd (wat is er erger voor een patiënt met PTSS?) en uiteindelijk belandt de patiënt alsnog op de afdeling psychiatrie? Dus dan toch een reden om over te plaatsen van ‘somatiek’ naar ‘psychiatrie’. Met mogelijk een gehertraumatiseerde patiënt als resultaat. En radeloze en uitgebluste verpleegkundigen die achterblijven op de ‘somatische’ afdeling. Hokjesdenken? Aan mij niet besteed. Of heb ik nu toch te veel geoordeeld? Laat maar horen!”

Prof. dr. Berno van Meijel
Lector en bijzonder hoogleraar GGZ-verpleegkunde

Hogeschool Inholland
Amsterdam UMC / locatie VUmc
Parnassia Groep
Opleidingsinstelling GGZ-VS

Vanaf begin 2020 kun je reageren op berichten via het nieuwe verenigingsplatform van V&VN. Wil je nu al een reactie kwijt? Praat mee op social media.