"Gen Z krijgt seksuele voorlichting via TikTok"

Elke generatie heeft een andere kijk op seks. Hoe gaat de nieuwe generatie, Gen Z, om met seksualiteit? “Ze hebben lossere sekscontacten”, ziet sociaal verpleegkundige Inge van Zundert. Wat betekent dit voor de zorg?

Seks was niet eerder zo weinig een taboe als nu. In series voor tieners, zoals Euphoria en Sex Education, wordt volop geëxperimenteerd met seks, en tegenwoordig zijn seksspeeltjes te koop bij de kassa van de supermarkt. Gen Z’ers, jongeren die zijn geboren na 1995, kijken dan ook heel anders tegen hun seksleven aan dan generaties ervoor.

Rutgers en Soa Aids Nederland voerden het onderzoek ‘Seks onder je 25e’ uit. Daaruit blijkt dat jongeren vaker seks hebben met iemand met wie ze geen relatie hebben of op wie ze niet verliefd zijn. En homoseksualiteit wordt beter geaccepteerd. Ze geven hun seksleven gemiddeld een zeven en zijn positief over hoe zij seks beleven. Minder goed nieuws is dat bij deze generatie het gebruik van de pil en het condoom afneemt.

Inge van Zundert (1986) is sociaal verpleegkundige seksuele gezondheid bij de GGD in Tilburg en aandachtsfunctionaris voor mensen met een migratieachtergrond. Jongeren kunnen bij GGD’s terecht voor onder meer een test voor en behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s), een gesprek over ongewenste zwangerschap, een Sense-consult (seksualiteitshulpverlening voor jongeren onder de 25 jaar), en voor het anticonceptiespreekuur. Wat merkt zij van/aan het ‘nieuwe’ seksgedrag van jongeren?

“Er is meer casual sex dan een aantal jaar geleden. Jongeren hebben lossere sekscontacten met hun friends with benefits en meer onenightstands. Het is ook allemaal meer fluïde. Jongeren experimenteren met seksuele diversiteit en genderdiversiteit en zijn daar heel oké mee. Ze kunnen de ene keer seks hebben met een man, de andere keer met een vrouw.”

Heb je een idee waarom een condoom minder wordt gebruikt?
“Jarenlang is jongeren voorgehouden dat ze veilig moesten vrijen. Tien jaar geleden zijn we met de veilig-vrijen-campagne gestopt en gaan focussen op een positieve seksbenadering. Het was destijds een bewuste keuze om het minder over de risico’s te hebben en meer over het feit dat seks vooral fijn en leuk kan zijn. Nu we die positieve boodschap meer uitdragen, staat veilig vrijen bij jongeren minder op het netvlies.

De angst voor besmettingen is ook minder. In het verleden was bijvoorbeeld de angst voor hiv-besmetting een drijfveer om een condoom te gebruiken. Deze generatie is daar niet bang voor, voor hen zijn hiv en aids iets uit een ver verleden. Het aantal hiv-besmettingen is ook echt fors afgenomen, waardoor jongeren het idee hebben dat het niet zo’n vaart loopt met die besmettingen. En dat als je al een soa krijgt, dat zo kan worden opgelost. Ze denken er eigenlijk te makkelijk over.” Terwijl het aantal gonorroe-infecties bij heteroseksuelen vrouwen en mannen de afgelopen jaren flink is toegenomen.

“Het gekke hiervan is dat veel jongeren nog nooit van gonorroe hebben gehoord. En dus ook niet weten dat het een ernstige ziekte kan zijn, die vruchtbaarheidsproblemen bij vrouwen geeft en grotere infecties bij mannen kan veroorzaken. Daarbij kun je besmet zijn, maar geen klachten hebben. Jongeren hebben het idee dat gonorroe net als chlamydia vanzelf verdwijnt, maar dat doet het dus niet. Daarom is voorlichting zo belangrijk. Zodat ze weten wat er kan gebeuren als je zonder condoom vrijt, en dat je een soa kunt hebben opgelopen terwijl je er niks van voelt.”

Hoe bereik je jongeren in deze tijd?
“Social media spelen voor jongeren een belangrijke rol in de informatievoorziening over seks. Ze halen hun informatie bij influencers op kanalen als TikTok en Instagram. De grootste zorg die wij hebben als het gaat om social media is het grote kennistekort. Negen van de tien keer weten influencers niet goed waar ze het over hebben. Nu is er bijvoorbeeld een trend op TikTok dat meisjes geen anticonceptiepil meer willen  gebruiken. Wij zeggen: zorg dat je alle informatie hebt voordat je zo’n besluit neemt.”

Is de rol van het onderwijs hierin belangrijk?
“Ja. Op veel scholen wordt al seksuele voorlichting gegeven. Dat is niet verplicht, het kan zeker nog beter. Herhaling is in deze doelgroep heel belangrijk. Maar het gesprek moet ook gaan over hoe jongeren ervoor kunnen zorgen dat ze veilig en plezierig seks kunnen hebben. Dus niet alleen met een opgeheven vinger zwaaien en zeggen wat ze wel en niet moeten doen.

Op school worden ook de jongeren bereikt waarbij thuis niet of nauwelijks over seks wordt gesproken, zoals in gezinnen met een migratieachtergrond. Meisjes krijgen bijvoorbeeld van hun moeder een klein lesje over hoe je je man moet plezieren, en dat is het. Ook praten over seks voor het huwelijk, wat toch echt gebeurt, is een taboe.

Over het algemeen zijn jongeren meganieuwsgierig, ook jongeren met een migratieachtergrond. Wij benaderen die jongeren door onder meer samen te werken met gezondheidsvoorlichters vanuit hun eigen cultuur en taal. In asielzoekerscentra is er bijvoorbeeld ruimte om over seksualiteit te praten in voorlichtingsgesprekken.”

Mag de overheid wel werken met TikTok?
“Nee, maar er wordt nu wel gekeken of dat toch mogelijk is. Het is nu eenmaal de plek waar jongeren ‘rondhangen’.”

Vraagt online werken met jongeren meer van de zorgprofessional?
“Er is een verschil tussen live iemand spreken of vanachter een scherm. We denken in ons team na over bijvoorbeeld webcam-consulten. Moeten we dat gaan doen? Het liefst zitten we gewoon met iemand aan tafel in plaats van achter een scherm met een wazig beeld. Maar als dat werkt, dan passen we ons als zorgprofessional natuurlijk graag aan.”

Bron: V&VN Magazine 1-2024 | Tekst: Saskia Smith | Beeld: Annemarie Gorissen en Lotte Boon