Zo herken je werkstress en zo kom je ervan af: ‘We kunnen voorkomen dat collega’s uitvallen’

Last van een gespannen gevoel, weinig energie of hoofdpijn? Ben je angstig, snel afgeleid of prikkelbaar? Stress kan daarvan de oorzaak zijn. Tijdens de Week van de Werkstress (16-20 november) is er extra aandacht voor deze meest voorkomende beroepsziekte. Tessa Meijerink is GZ-psycholoog bij het ETZ in Tilburg en ontdekte dat verpleegkundigen er weinig over praten. ‘Sommigen vinden stress een teken van zwakte en stoppen het weg, maar het is juist een teken van kracht om je grenzen aan te geven.’

Wanneer heb je last van werkstress?

“Hoe werkstress zich uit en hoeveel symptomen je hebt, verschilt per persoon. Je kunt last hebben van hoofdpijn, een veranderende eetlust, slaapproblemen, zweten of concentratieproblemen. Ook ben je bijvoorbeeld snel afgeleid, angstig of prikkelbaar. Werkstress heeft te maken met de balans tussen factoren die inspanning vereisen en energie geven. Dus als het veel inspanning kost om aan werkeisen (werkdruk bijvoorbeeld) te voldoen, er onvoldoende tijd is om te ontspannen en er te weinig energiebronnen (zoals carrièremogelijkheden of steun van collega’s) zijn, kun je werkstress krijgen.”

Wat veroorzaakt werkstress bij verpleegkundigen?

“Je ziet dat emotie een grote rol speelt. Bijvoorbeeld als er een zwaargewond kindje wordt binnengebracht van ongeveer dezelfde leeftijd als de zoon of dochter van de SEH-verpleegkundige. Maar ook ethische en morele dilemma’s wegen zwaar, want over het algemeen willen mensen in de zorg altijd het beste doen en niet opgeven. Als je dan het gevoel hebt dat je niet de zorg kunt leveren die wilt, kan dat behoorlijk aan je vreten.”

Speelt dat nu tijdens corona meer dan anders?

“Ja zeker, stress is een normale reactie op een abnormale situatie - zoals de coronacrisis. Bij het ETZ ligt het ziekteverzuim aanzienlijk hoger dan normaal. Uit onderzoek van afgelopen zomer bleek dat 80% van de verpleegkundigen opzag tegen een tweede golf en dat een derde overwoog te stoppen. Niet zo gek, want de druk is hoog. Als er in een groepsapp wordt gevraagd wie een extra dienst kan werken, zijn er maar weinig verpleegkundigen die stil blijven. Niet alleen uit plichtsbesef, maar ook uit loyaliteit. Extra werken is niet erg, maar het verhoogt wel de kans op stress. Omdat je minder tijd overhoudt om te ontspannen, maar ook omdat het werk zwaar is. Zo heb je nu ook te maken met bezoekers die agressief reageren omdat ze het niet eens zijn met de extra maatregelen. Het kan de druppel zijn die de emmer doet overlopen.”

En hoe erg is dat eigenlijk?

“Iedereen ervaart stress, dat zit in onze natuur en is heel normaal. Stress geeft het signaal dat je teveel hooi op je vork hebt genomen en dat je dus even rustig aan moet doen. Het is belangrijk om het te herkennen, om het daarna te erkennen en er iets aan te doen. De klachten worden namelijk steeds erger. Als je het wegduwt, kan stress op langere termijn serieuze gezondheidsklachten met zich meebrengen. Denk aan een hoge bloeddruk, overgewicht, verlies van spierkracht, het uitblijven van menstruatie en totale uitputting. Sommige mensen kunnen letterlijk niet meer een trap op.”

Wat helpt tegen werkstress?

“Veel bewegen - het liefst buiten - en rust en pauzes nemen. Probeer in je vrije tijd niet alleen maar klusjes in huis te doen, maar het is belangrijk om ook tijd voor je zelf te nemen. En wat juist niet werkt, is om naar de fles te grijpen. Alcohol onderdrukt symptomen, maar lost niets op. De slaapkwaliteit gaat omlaag en het werkt juist averechts. En kom je er zelf niet uit, zoek dan hulp. Maar praten met iemand thuis of collega’s kan ook helpen. Laatst werd er bij ons in het ETZ een presentatie over stress gegeven aan verpleegkundigen die in opleiding zijn tot IC-verpleegkundige. Tijdens een rondvraag zei niemand last te hebben van werkstress. Maar toen we erover in gesprek gingen en een afbeelding lieten zien met allerlei symptomen, herkende iedereen toch signalen van stress bij zichzelf."

Kun je het door erover te praten ook voorkomen?

“Het allerbelangrijkst is om dicht bij jezelf te blijven, om signalen te herkennen en erkennen. Sommigen vinden stress een teken van zwakte en stoppen het weg, maar het is juist een teken van kracht om je grenzen aan te geven. Je kunt wel weer een extra dienst werken, maar niemand heeft er iets aan als je jezelf overbelast en uiteindelijk ziek moet melden. Als je eerlijk zegt dat het je even teveel is en een volgende keer weer klaar staat, begrijpt iedereen dat je geen extra dienst aanneemt. En door werkstress bespreekbaar te maken, maak je het ook voor anderen makkelijker om hier open over te zijn. Met zijn allen kun je zorgen voor een fijne en gezonde werksfeer. Door het beter leren omgaan met stress kunnen we uitval van collega’s fors verminderen."