Zo zet je wassen, aankleden en bewegen in voor beter herstel

Algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) als wassen, aankleden, bewegen, eten en drinken zijn voor veel verpleegkundigen en verzorgenden een vanzelfsprekend onderdeel van hun werk. Zo vanzelfsprekend, dat er vaak weinig aandacht voor is en er nauwelijks op wordt gereflecteerd, stelt universitair docent verplegingswetenschap Janneke de Man-van Ginkel. Een gemiste kans. “Juist in deze zorg kan je als verpleegkundige of verzorgende enorm bijdragen aan herstel of het voorkomen van verslechtering.”

Janneke is verpleegkundige en is als senior onderzoeker betrokken bij de onderzoekslijn Tussen weten en doen II: Basic Care Revisited over basiszorg. Het thema ADL-zorg is volgens haar zo belangrijk, dat ze het samen met collega’s aandroeg als thema voor een richtlijn. V&VN ziet het belang van dit thema in en heeft besloten dat er inderdaad een richtlijn moet komen. Deze week wordt de eerste stap in dit traject gezet.

Waarom is het thema ADL-zorg zo belangrijk?

“ADL-zorg is een blinde vlek geworden; het hoort erbij. En dat terwijl je met goede ADL-zorg enorm kunt bijdragen aan het herstel van een patiënt of verslechtering van zijn situatie kunt voorkomen.”

Hoe kun je als verpleegkundige of verzorgende de kwaliteit van ADL-zorg verbeteren?

“Verpleegkundigen en verzorgenden zijn snel geneigd in de zorgrol te schieten en handelingen over te nemen. De afhankelijkheid van patiënten lokt dit gemakkelijk uit en vaak gaat een patiënt hierin mee. Door je te verdiepen in wat iemand graag weer zelfstandig zou willen kunnen doen, kun je zorgmomenten inzetten als therapiemomenten. Stel je moet iemand wassen die graag mobieler wil zijn, maar weinig energie heeft. Je kunt hem wassen op de bedrand, maar je kunt er ook voor kiezen hem zelf naar de wastafel te laten lopen en daar de zorg over te nemen. Zo wordt een zorgmoment een therapiemoment. Wil iemand juist een fijnere motoriek ontwikkelen zodat hij weer zelfstandig boodschappen kan doen en heeft weer kunnen lopen geen prioriteit? Laat de patiënt dan in een rolstoel naar de wastafel gaan zodat hij energie bespaart, maar stimuleer hem daar zichzelf te wassen. Deze manier van zorgen kost in het begin misschien iets meer tijd, maar het levert veel op.”

Verpleegkundigen en verzorgenden hebben vaak te maken met hoge werkdruk. Wat als die tijd er niet is?

“Je wilt een patiënt natuurlijk het liefst zo veel mogelijk zelf laten doen, maar in de praktijk is hier niet altijd tijd voor. Het is daarom zaak kritisch te kijken: wat zijn de belangrijkste doelen van je patiënt en waar kun je therapiemomenten voor creëren? Hierbij moet je rekening houden met hoeveel energie hij heeft, maar ook met hoeveel tijd je zelf hebt. Als je weet waarom je iets doet, vanuit welke overtuiging, kun je samen met de patiënt gericht kiezen waar je een therapiemoment van maakt. Dit vraagt iets van je creativiteit. Dat maakt de ADL-zorg gelijk een stuk leuker.”

Hoe kan een richtlijn helpen in de ADL-zorg?

“Vaststellen wat iemands beperkingen zijn en hoe je daar je zorg op afstemt, gebeurt nu op een subjectieve manier. Het is een momentopname van een individuele verpleegkundige. Waar de een oordeelt dat iemand zelf zijn tanden kan poetsen, kan de ander besluiten deze handeling over te nemen. Een richtlijn helpt mee aan de onderbouwing van de meerwaarde van basiszorg. Zo kun je objectief vaststellen wat iemands beperkingen zijn, welke doelen iemand heeft, welke interventies je kunt inzetten om die doelen te behalen en hoe je de zorg goed kunt evalueren aan de hand van objectieve maatstaven. Je kunt zo beter uitleggen dat wat je doet bijdraagt aan het herstel van je patiënt. Een richtlijn kan ook bijdragen aan de waardering die verpleegkundigen en verzorgenden voor dit onderdeel van het vak hebben. En aan de waardering van buitenstaanders. Verpleegkundigen en verzorgenden mogen best laten zien wat ze doen en bereiken.”

Dit nieuwsartikel is per december 2019 overgeplaatst van de oude website van V&VN naar de vernieuwde website. Eerder geplaatste reacties komen hiermee te vervallen. Wil je reageren op dit artikel? Praat verder op social media.