Zorgmijders, hoe krijg je ze in beeld?

Zorgmijding vormt een uitdaging voor verpleegkundigen en verzorgenden. Want hoe help je mensen die niet in beeld zijn of die niet geholpen willen worden? V&VN is bezig met een richtlijn om zorgprofessionals hierbij te ondersteunen. Froukje van der Honing (48), wijkverpleegkundige bij RijnWaal Zorggroep in Bemmel, is betrokken bij de richtlijn. In haar werk is ze alert op zorgmijding. “Mensen helpen die, om welke reden dan ook, onzichtbaar zijn is lastig. Maar als het lukt om ze in beeld te krijgen en te helpen… Daar doe je het voor.”

Hoe ziet de groep zorgmijders eruit?

“Het is niet één duidelijke groep. Het kunnen mensen zijn van alle leeftijden, met uiteenlopende redenen om af te zien van zorg. Mijn organisatie richt zich op ouderen. Schaamte of het hebben van een klein netwerk speelt bij deze groep vaak een grote rol; ze weten niet hoe ze het moeten aanpakken. Ik maak ook mee dat mensen wel hebben geprobeerd om van zich te laten horen, maar niet prettig behandeld zijn. Zo ontstaat de gedachte: die mensen gaan me ook niet helpen. Er is dan vaak sprake van teleurstelling, van verdriet.”

Kun je een voorbeeld geven?

“Ik werd benaderd door een verhuurder. Er was een monteur langs geweest in zijn pand en hij had het gevoel dat er iets mis was. Het rook in huis erg naar urine. De verhuurder kon hier weinig mee, er waren verder geen klachten. Ik ben toen gaan kijken. Het bleek te gaan om een ouder echtpaar. De man was passief, zijn vrouw regelde alles. Omdat ze haar man altijd moest helpen met naar het toilet gaan, had ze de gemeente gebeld met het verzoek voor een toiletverhoger. Ze werd niet direct goed geholpen, waardoor ze dacht: laat maar, ik regel het zelf wel. Het gevolg: haar man zat vaak te laat op het toilet, met alle gevolgen van dien. Zelf kreeg ze rugproblemen door het tillen. Ik regelde een toiletverhoger en incontinentiemateriaal, waardoor het inmiddels beter gaat. Dankzij de monteur die zijn ogen en oren openhield, heb ik het echtpaar nu in beeld. Na dit voorval heb ik een lezing gegeven aan de verhuurorganisatie. Heel gaaf én erg nodig. We moeten niet allemaal op ons eilandje blijven, maar elkaar opzoeken. We moeten ons verenigen zodat we het net kunnen dichten. Als wijkverpleegkundigen kunnen we nog zichtbaarder zijn. We zijn er óók voor preventie.”

Zijn er duidelijke risicofactoren waar je als wijkverpleegkundige rekening mee moet houden?

“Moeilijk! Ik denk dat iedereen die het gevoel heeft dat er niet naar hem of haar geluisterd wordt een zorgmijder kan worden. Het is dus volgens mij essentieel om goed te luisteren. Ook naar wat iemand niet zegt. Al kun je de gevraagde zorg of ondersteuning zelf niet bieden, met uitleg of alternatieven kun je iemand vaak ook op weg helpen.”

Een knelpunt dat genoemd wordt als het gaat over zorgmijding is dat het lastig kan zijn om te bepalen hoe te handelen wanneer zorgmijding is gesignaleerd. Herken jij dit?

“Ja. De situatie is vaak heel gevoelig. Zo heb ik weleens meegemaakt dat iemand korsten op zijn rug had omdat hij zo lang niet had gedoucht. Iemand is dan zo ontzettend kwetsbaar, en jij komt als zorgverlener heel dichtbij. Het is belangrijk om je bewust te zijn van die kwetsbaarheid en schaamte en niet te denken: ik heb dit soort gevallen vaker meegemaakt, we gaan het zo doen. Als ik iemand in beeld heb die zorg nodig heeft, maar geen zorg wil ontvangen probeer ik altijd uit te zoeken wat iemand wél wil. Zo kwam ik bij een vrouw met beginnende dementie die meer dagstructuur nodig had. Zelf vond ze dat niet. Dat er ’s ochtends iemand bij haar langskwam om de dag te starten accepteerde ze wel. Zo probeerde ik steeds een stapje verder te komen.”

Wat levert het de cliënt op als zorgmijding beter en eerder wordt gesignaleerd?

“Een voorbeeld: ik leverde zorg aan een man die op een gegeven moment kwam te overlijden. Zijn vrouw, met beginnende dementie, bleef alleen achter in hun seniorenwoning. Haar wereld stortte in. Toen ik bij haar langskwam bleek ze zich wel te wassen, maar ze douchte zich niet. Hierdoor kwam ze niet overal bij, met alle gevolgen van dien. Ik ben haar gaan helpen met douchen en kreeg haar zo ver om gebruik te maken van dagbesteding. Uiteindelijk is ze in een kleinschalig verpleeghuis terechtgekomen. Daar is ze nu gelukkig. Daar doe je het voor! Dat mensen zichzelf opsluiten, is niet altijd een bewuste keuze.”

Om verpleegkundigen en verzorgenden te ondersteunen bij het signaleren van en het handelen bij zorgmijding én bij het samenwerken in de keten werkt V&VN aan een richtlijn over dit onderwerp. De richtlijn helpt verpleegkundigen en verzorgenden bij het maken van onderbouwde keuzes voor dagelijkse zorgactiviteiten. Wil jij meedenken of je opvattingen delen? Mail dan naar richtlijnen@venvn.nl. Ben je lid van een V&VN-afdeling? Neem dan contact op met de afdeling waarvan je lid bent.

Reageren is niet meer mogelijk

Dit nieuwsartikel is per december 2019 overgeplaatst van de oude website van V&VN naar de vernieuwde website. Eerder geplaatste reacties komen hiermee te vervallen. Wil je reageren op dit artikel? Praat verder op social media.