Strategische agenda

Verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten hebben een prachtig beroep. De belangrijke ontwikkelingen in de zorg vinden de komende decennia bovendien grotendeels plaats in het verpleegkundige en verzorgende domein: verbeteren van gezondheid, voorkomen van ziekte, bevorderen van het lichamelijk en geestelijk functioneren, zelfredzaamheid en kwaliteit van leven, samen beslissen, zorgverlening thuis of dichtbij huis. We worden steeds ouder en willen gezond blijven. Nederland heeft verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten nog nooit zo hard nodig gehad.

Dat zagen we tijdens de covid-pandemie. Maar het werd ook pijnlijk duidelijk dat ons zorgstelsel te eenzijdig op efficiency is gericht. We liepen bij het uitbreken van de pandemie vrijwel meteen tegen de grenzen aan van onze capaciteit. Van het ziekenhuis en de wijkverpleging tot het verpleeghuis en de ggz. De tekorten aan verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten zijn jarenlang op hun beloop gelaten. Daardoor moest een groot deel van de reguliere zorg worden stopgezet toen covid kwam en kreeg Nederland te maken met lockdowns. De impact op patiënten was enorm.

We hebben ook gezien hoe ontzettend kwetsbaar de zorg voor onze ouderen is. In de verpleeghuizen, die op slot gingen en waar verpleegkundigen en verzorgenden het zonder de hulp van mantelzorgers en familieleden moesten stellen. In de geestelijke gezondheidszorg (ggz), waar al vóór de pandemie sprake was van lange wachtlijsten En in de wijkverpleging, waar mensen door de afschaling van zorg vereenzaamden en achteruitgingen. Veel covid-patiënten werden buiten het ziekenhuis verpleegd.

Ons zorgstelsel is onvoldoende bestand tegen crisissituaties. Niet tegen covid en straks niet tegen een volgende pandemie. We zijn kwetsbaar. De komende jaren neemt de vraag naar zorg sterk toe, terwijl er nu al te weinig verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten zijn om aan de huidige vraag te voldoen. Rond de 40.000 vacatures zijn moeilijk vervulbaar. Dat zal oplopen tot 100.000 als we niets doen. Bovendien wordt de gemiddelde leeftijd in onze beroepsgroep steeds hoger. 

Dit gebeurt in een vergrijzend Nederland. De komende 20 jaar gaat het aantal 65-plussers van 3,1 miljoen naar 4,7 miljoen. Het aantal 80-plussers verdrievoudigt (naar 2 miljoen), net als het aantal 90-plussers (naar 340.000). Het aantal mensen met dementie zal verdubbelen (naar 330.000 in 2040). Volgens het RIVM zal in 2030 één op de drie Nederlanders twee of meer chronische aandoeningen hebben. Denk aan artrose, diabetes, coronaire hartziekten, kanker, COPD en hartfalen. Ook het aantal mensen dat een beroep doet op geestelijke gezondheidszorg blijft onverminderd groot.

In de verpleeghuizen zijn de komende jaren 130.000 extra plekken nodig: een verdubbeling. Zorg thuis groeit snel, omdat meer ouderen langer thuis blijven wonen en we een deel van de ziekenhuiszorg thuis gaan bieden. Tegelijkertijd neemt het aantal mantelzorgers, met wie we zo nauw verbonden zijn, juist af. Van vijf voor elke zorgvrager nu naar drie in 2040.

Volgens het Sociaal-Cultureel Planbureau ontvangt een groot deel van de ruim 1,2 miljoen thuiswonende 75-plussers nu al te weinig passende zorg. Dat ligt aan een gebrek aan geld en middelen (zoals gebouwen) én aan voldoende gekwalificeerde medewerkers. Bovendien is het door alle regelingen – Wlz, Wmo, Zvw, allerhande gemeentelijke regelingen – moeilijk overzicht te houden. En dus om voldoende goede zorg te krijgen. We weten helaas dat een gebrek aan passende zorg en ondersteuning gezondheidsproblemen verergert, de kwaliteit van leven verlaagt en de kans op de inzet van acute en/of zwaardere zorg vergroot.

De Nederlander met een prima inkomen redt zich wel. In de praktijk trekt de smalste beurs aan het kortste eind. Een tweedeling dreigt. Niet elke burger is even mondig en zelfredzaam. Eén derde van alle Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Als verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten staan we dichtbij de mensen aan wie wij zorg verlenen. Dat maakt dat we een unieke kans, én verantwoordelijkheid, hebben om hen te helpen. Met hun gezondheid en hun welbevinden, en met het vinden van aansluiting bij de samenleving.  

Dit is de eeuw van de verpleging en verzorging. Om de grote uitdagingen in de zorg het hoofd te bieden, zijn forse investeringen nodig in verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten. Dat is een opdracht aan de overheid en zorginstellingen. En een opdracht aan onszelf. Want wij bepalen als verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten hoe we onszelf en ons vak moeten ontwikkelen om goede zorg te (kunnen blijven) verlenen in een snel veranderende en vergrijzende maatschappij.

De complexer wordende zorgvraag, samen beslissen, groeiende zorgvraag thuis, zelfmanagement, nieuwe technische mogelijkheden, preventie van zorg: het zijn maatschappelijke bewegingen die bepalend zijn voor de ontwikkeling van onze beroepsgroep. Mede gezien het feit dat de omvang van de beroepsgroep de komende jaren niet zal toenemen (ten gevolge van vergrijzing en vertrekkend personeel).

In de periode 2021-2025 staan de activiteiten van V&VN daarom in het teken van deze drie strategische prioriteiten.